Rozwój osobisty harcerki - funkcje i obowiązki, stopnie i sprawności

Naszym celem jako szefowych jest tworzenie harcerkom środowiska do rozwoju. Mamy do dyspozycji różne narzędzia, między innymi funkcje i obowiązki, stopnie i sprawności.

Funkcje i obowiązki – przypomnienie

Funkcja rozwija technikę w swoim zastępie, doskonali swoją wiedzę i umiejętności (uczy się na ten temat), jest odpowiedzialna za dobre wykonanie swojej techniki, gdy ta jest używana oraz opiekuje się sprzętem odpowiadającym jej technice. Przykłady: kucharka, pionierka, garncarka.

Obowiązek nie rozwija żadnej techniki harcerskiej, jest to na ogół opieka nad konkretną rzeczą, np. kroniką, pieniędzmi czy namiotem.

Wolność i konsekwencja

Funkcję harcerki w zastępie należy traktować poważnie. Dziewczyna musi dokładnie znać zakres zadań związanych z funkcją, aby wiedzieć, za co odpowiada i móc swobodnie działać. Wymaga to też konsekwencji ze strony zastępowej i reszty zastępu: pozwalamy funkcyjnej wziąć sprawy w swoje ręce i nie wyręczamy jej. Z drugiej strony nie zostawiamy jej samej sobie w problemach – pomagamy jej (porada, podrzucenie dobrego pomysłu, wsparcie), ale nie zwalniając z odpowiedzialności, której się podjęła. Dlatego ważne jest, aby dziewczyna chciała pełnić swoją funkcję, a nie była do niej przymuszona oraz by w zastępie panowała odpowiednia atmosfera. Dzięki temu funkcyjna będzie mogła rozwinąć skrzydła, a zastęp będzie szybko robił postępy techniczne.

W pracy drużyny też trzeba pamiętać o funkcjach. Jeśli chcemy, by funkcje w zastępie dobrze działały, nie możemy np. wymagać od zastępowych tego, co należy do innych funkcji. Warto podkreślać rolę funkcyjnych przy różnych okazjach, np. przekazywać wodzirejom tematy na ognisko wieczorne czy zbierać od kucharzy zamówienia na konkurs kulinarny.

Rozwój harcerki – stopnie

Stopnie to kolejne kroki w rozwoju harcerki, etapy jej wzrastania. Najpierw dziewczyna przygotowuje się do Przyrzeczenia, aby zostać harcerką. Następnie poprzez różne próby zdobywa stopień tropicielki i pionierki. Dzięki próbom na stopnie poznajemy dziewczyny (i one poznają same siebie, np. odkrywają nowe talenty czy pasje, ale też swoje ograniczenia). Dzięki temu możemy im pomóc lepiej się rozwijać. „Celem tych wielokierunkowych zajęć, które uprawiamy już na elementarnym poziomie wychowania skautowego, jest wynalezienie przeróżnych typów uzdolnień i zaprawy do pracy różnych rodzajów, a uważny drużynowy może bardzo szybko zorientować się w poszczególnych skłonnościach każdego chłopca i odpowiednio je rozwijać.” (Wskazówki dla skautmistrzów)

Próby na stopnie wybiera harcerka z zastępową. Ważne jest, aby były do niej dostosowane indywidualnie: rozwijały ją (a nie tylko potwierdzały coś, co już od dawna umie) i były wyzwaniem, ale też aby jej nie przerastały i nie zniechęcały (tzn. nie zatrzymywały w rozwoju). Próby są podzielone na poszczególne działy, np. sygnalizacja, kucharzenie, pierwsza pomoc. Mają rozwijać dziewczynę we wszystkich dziedzinach życia – zarówno pod względem technik, jak i życia codziennego w rodzinie i w szkole. Każdy dział ma kilka punktów „minimum”, które powinna opanować każda harcerka zdobywająca dany stopień. Natomiast punkty „do wyboru” to propozycje kolejnych zadań, jest to otwarta, nieograniczona lista, do której można swobodnie dopisywać własne pomysły.

Przyrzeczenie

„Najważniejszym kryterium oceny, czy ochotnik jest gotowy do złożenia Przyrzeczenia, jest jego chęć.” (Ceremoniał) Składając Przyrzeczenie, dziewczyna zostaje harcerką „z łaską Bożą na zawsze”. To ważna decyzja i nie należy podejmować jej pochopnie. Aby tak się nie stało, dziewczyna ma pewien czas (wg Ceremoniału „zazwyczaj 3-6 miesięcy od pierwszej zbiórki”), w którym dzięki próbom ochotniczki i życiu w zastępie poznaje skauting, Prawo Harcerki i znaczenie Przyrzeczenia, aby móc rzeczywiście stwierdzić, czy chce. Z drugiej strony również zastęp i zastępowa mają trochę czasu, aby poznać nową dziewczynę. W odpowiednim momencie przychodzi ona na Sąd Honorowy, aby powiedzieć, że chce zostać harcerką. „Żeby złożyć Przyrzeczenie, wystarczy chęć. Próby ochotnika sprawdzają, czy ta chęć jest realna, czy ochotnik jest gotowy podjąć nawet mały wysiłek.” (Ceremoniał)

Przyrzeczenie jednej z dziewczyn to radosny moment dla całej drużyny: kolejna osoba dołącza do „wielkiej rodziny harcerskiej”, do tej wielkiej gry jaką jest bycie harcerką. Jest to też za każdym razem niejako przypomnienie momentu Przyrzeczenia dla wszystkich tych, którzy je złożyli. Z okazji Przyrzeczenia (przed lub po obrzędzie) można zorganizować dodatkowo np. czuwanie czy adorację albo ognisko wieczorne na temat Przyrzeczenia, aby jeszcze raz skupić się nad Przyrzeczeniem oraz aby podkreślić jego znaczenie.

Sprawności

Stopnie mają na celu wszechstronny rozwój, a sprawności – specjalizację w konkretnej dziedzinie. Harcerka wypełnia wszystkie zadania na sprawność, następnie prezentuje Sądowi Honorowemu efekty swojej pracy i jeśli sprawność zostaje przyznana, naszywa oznaczenie na mundurze. Jest to jakby potwierdzenie umiejętności danej harcerki i znak dla innych, czym może ona służyć (np. muzyczka – grą na instrumencie, sanitariuszka – pierwszą pomocą). „Gdy chłopiec uświadomi sobie, że nie jest już żółtodziobem, ale odpowiedzialną i wzbudzającą zaufanie jednostką, zdolną do działania, wzrasta w nim zaufanie we własne siły. (…) Będzie czuł się bardziej przydatny niż przed tym, dlatego też będzie miał do siebie zaufanie, które wzbudzi w nim nadzieję i odwagę w ciężkich chwilach” (Wskazówki dla skautmistrzów) Warto wykorzystywać umiejętności harcerek, aby drużyna była na coraz lepszym poziomie.

Aby zdobyć specjalność (sprawność mistrzowską) trzeba mieć kilka sprawności z danej dziedziny oraz wykonać dodatkowe zadania opisane w książeczce, np. w ramach specjalności "sztuka zręcznościowa" należy zdobyć sprawności z zakresu muzyki, rysowania, rękodzieła itd., i wykonać wymagające zadania, np. zrobić rzeźbę do miejsca modlitwy zastępu lub napisać i zilustrować własną książeczkę z bajkami. Specjalność oznaczana jest metalowym znaczkiem nad lewą kieszenią.