System zastępowy

System zastępowy jest to system/sposób wychowania, który charakteryzuje się tym, że :

• drużyna to nie 16-32 harcerek ale 3-4 zastępy po 5-8 dziewcząt, czyli ZASTĘP to podstawowa jednostka działania w skautingu

• jest to świat stworzony na miarę dziewczyny – by mogła przeżywać przygodę, grać, modlić się, sprawdzać (samemu to nudno, we dwójkę mało możliwości i brak wodza, w dużej grupie nie czuje się aż tak potrzebnym)

• zastęp to odrębna jednostka/całość, na której czele stoi zastępowa, której powierzamy realną odpowiedzialność i której obowiązkiem jest czuwać nad rozwojem harcerek z zastępu

• zastęp to „banda” (hierarchia wieku, doświadczenia…)

• Każdy zastęp ma swoją własną, niepowtarzalną osobowość! Każdy zastęp jest inny (różne doświadczenia, tradycja, historia, charakter, atmosfera).

• zastęp odnosi tym większy „sukces” (czyli rozwój) im większym zaufaniem i odpowiedzialnością obdarza się zastępową, im więcej się z nią pracuje

• w drużynie odpowiedzialność ponosi zastęp jako całość, a nie poszczególni jego członkowie (chyba że sprawa dotyczy w bardzo indywidualny sposób danej osoby, ale i tak zawsze ma to wpływ na zastęp)

• każdy w zastępie jest odpowiedzialny za zastęp, każdy powinien mieć świadomość, że bez niego zastęp wiele traci (każdy w zastępie pełni jakąś funkcję, dzięki czemu sam się rozwija i uczy pozostałych członków, dzięki czemu z kolei zastęp się rozwija jako całość)

• harcerki w zastępie odpowiadają za siebie nawzajem (kształtuje to charakter). Życie w zastępie uczy odpowiedzialności, cnót, podporządkowania dla dobra drugiego człowieka, samokontroli, wytrwałości, współpracy, serdeczności...)

• zastęp rywalizuje z innymi zastępami (co podnosi sprawności i uczy współdziałania w grupie)

• oprócz rywalizacji zastęp ma też oparcie w drugim zastępie; zastępy wzajemnie sobie pomagają. System zastępowy wychowuje do życia w społeczeństwie. Uczy, że różne społeczności muszą się wzajemnie wspierać, uczy relacji jednostki do tych społeczności (do własnej i do obcej – obowiązki, ale też prawa…)

• drużynowa jest przede wszystkim szefową zastępowych, zastępową dla zastępowych! (A nie każdej harcerki w takiej dużej mierze). Zastępowe to jej przyboczne, czyli (uwaga!) szefowe!

• drużynowa bardzo szanuje samodzielność zastępu, nie wpływa bezpośrednio przez nakazy czy ingerencję na decyzje podejmowane w zastępie (jedynie głównie poprzez pracę z zastępowymi i ich rozwój)

• system zastępowy jest nierozłączny z Radami (2 nierozłączne motory skautingu)

• decyzje dotyczące zastępu są podejmowane podczas Rady Zastępu, w której uczestniczą tylko członkowie danego zastępu

• podczas Rady Drużyny omawia się sprawy bieżące (udział biorą drużynowa i zastępowe)

• podczas Sądu Honorowego rozstrzyga się sprawy wyjątkowe, dotyczące drużyny (udział drużynowa, zastępowe i harcerki których dotyczy dana sprawa), np. wybór nowej zastępowej

• wszelkie Rady wpływają na rozwój harcerek biorących w nich udział, uczą odpowiedzialności, poszanowania autorytetu, realizują IDEAŁ WOLNOŚCI, uczą mądrego obradowania. Obowiązuje tajemnica, jedynie sprawy organizacyjne dotyczące drużyny są ogłaszane

• system zastępowy zapewnia równowagę pomiędzy autorytetem szefa a wolnością zastępów – dzięki częstym Radom Drużyny zwiększa się  autonomia zastępów

• autonomia zastępu i prawdziwe szefostwo zastępowego  przejawia się w:

• ​wybór czołowej przez zastępową
• nabór do zastępu
• drużynowa nie dokonuje „zamian” dziewcząt z różnych zastępów
• harcerka nie zmienia zastępu z wyjątkiem sytuacji szczególnych np. aby zostać zastępową
• zajęcia drużyny są zawsze przeżywane w zastępach
• w czasie gier nie miesza się zastępów
• obóz to przygoda wymyślona i zorganizowana wspólnie przez drużynową i zastępy
• Drużynowa prowadzi Sąd Honorowy i Radę Drużyny, ale nie decyduje sama, do decyzji dochodzi się wspólnie. (Ale uwaga! Drużynowa wychowuje zastępowe do podejmowania decyzji, ważna jest jej rola przywódcza.)

• obozy i biwaki są czasem realizacji marzeń zastępów, a nie pomysłów (nawet najlepszych) drużynowej; działa tu zasada, że gdy jesteśmy za coś odpowiedzialni i jesteśmy pomysłodawcami lub chociaż akceptujemy dany pomysł, to bardziej się do tego przykładamy, mamy większą motywację do realizacji zadań

• system zastępowy zapewnia ciągłą żywotność drużyny, odciąża drużynową z nadmiaru zadań

• system zastępowy uczy sprawowania władzy na miarę kompetencji młodych i wychowuje do wolności

• ważne by stwarzać warunki podczas np. obozu, by system zastępowy i metoda mogła być dobrze realizowane np. postarać się, by każdy zastęp mógł palić ogień w swoim gnieździe, miał odpowiednią ilość miejsca na gniazdo, swoją przestrzeń.