Każdy w zastępie ma co robić (funkcje i obowiązki)

Zastęp, w którym zastępowa robi wszystko, to bardzo zły zastęp.

Dobry zastęp to taki, w którym każdy pełni swoją funkcję i w którym obowiązki rozkładają się na kilka osób.

 

 

 

 

 

Funkcja:

• krzewi konkretną technikę w zastępie,
• doskonali swoją wiedzę i umiejętności,
• jest odpowiedzialna za dobre wykonanie swojej techniki, gdy ta jest używana,
• opiekuje się sprzętem odpowiadającym swojej technice.

 

Obowiązek:

• jest stałą służbą dla zastępu,
• nie rozwija żadnej techniki harcerskiej,
• jest to na ogół opieka nad konkretną rzeczą,
• obowiązek pełni się przez rok, choć na obozie letnim może zaistnieć potrzeba by w zastępie powstał dodatkowy obowiązek tylko na ten czas.

 

FUNKCJE

 

Zadania każdej funkcji można ująć w 4  punktach:

 

Rozwija technikę w swoim zastępie

Aby zastęp mógł funkcjonować musi znać pewne techniki. No, bo przecież, jeżeli nie będzie umiał się orientować w terenie, to zamiast pójść na wyprawę do lasu będzie musiał siedzieć przy harcówce. Ponadto, im zastęp będzie bardziej sprawny technicznie, tym większa będą na niego czekać przygody.

Wyobraź sobie zastęp, który potrafi tylko się orientować i taki, który oprócz tego, potrafi jeździć na kilkudniowe wyprawy rowerowe, budować platformy na drzewach, gotować na ogniu, porozumiewać się na odległość za pomocą Morse’a. Który z tych dwóch będzie przeżywał największe przygody?

Nauka technik odbywa się dzięki funkcjom. W tym celu każda funkcyjna zdobywa wiedzę związaną ze swoją techniką i na spotkaniach przekazuje innym to, czego sama się nauczyła w formie gry lub zabawy, choćby najprostszej! Teoretycznie, gdy wszyscy już dobrze opanują technikę to dana funkcja nie jest już potrzebna. Wiele jednak technik wymaga ciągłego podtrzymywania i rozwijania, dlatego też niektóre funkcje będą trwały nieprzerwanie (patrz dalej tzw. funkcje „niezbędne”). A zatem rozwijanie swojej techniki w zastępie to najważniejsze zadanie funkcji!

 

Funkcje =  narzędzie rozwoju technicznego zastępu

Znajomość większej ilości technik przez zastęp = większa przygoda

 

Uczy się

Aby móc nauczyć czegoś innych trzeba samemu coś umieć. Trzeba, zatem samemu zdobywać wiedzę z dziedziny danej techniki i się w niej doskonalić. Nie chodzi tu o jakieś ciężkie i długotrwałe studiowanie, lecz o robienie małych kroczków, ale za to konsekwentnie.

Bardzo dobrym sposobem na doskonalenie funkcji jest zdobywanie jednej lub kilku sprawności odpowiadających pełnionej funkcji. Przy okazji należy nadmienić, że sprawność niekoniecznie musi być zdobyta pod koniec okresu pełnienia funkcji. Można ją przecież zdobyć po 3-4 miesiącach od jej objęcia.

Zatem dziewczyna obejmująca daną funkcję wcale nie musi być specjalistką w tej dziedzinie! Natomiast jest wielka szansa, że się nią stanie, jeżeli będzie dobrze pełniła swoją funkcję. Najlepszym tego wyrazem będzie zdobycie odpowiedniej sprawności.

Istnieje kilka sposobów doskonalenia się. Sposoby te mogą być oczywiście praktykowane jednocześnie:

• można korzystać z odpowiednich publikacji (książki, podręczniki…),
• można poprosić o pomoc kogoś, kto już zdobył daną sprawność,
• można również skorzystać z pomocy osób spoza zastępu – zwrócić się do drużynowej albo przybocznej lub do innych kompetentnych osób spoza drużyny,
• przejść kurs pierwszej pomocy prowadzony przez Czerwony Krzyż,
• poprosić którąś z Mam, żeby poradziła, jak ułożyć menu, żeby było urozmaicone, pożywne i smaczne,
• poprosić któregoś Tatę – wojskowego lub geografa, żeby zdradził sekrety dotyczące orientacji w terenie itp.

 

Trzeba pamiętać, ze podstawowa nauka odbywa się indywidualnie – to znaczy, że dziewczyna sama musi chcieć się rozwijać. I na  tym polega jedno z Twoich najważniejszych zadań – zachęcać ją do tego by nie stała w miejscu.

 

Animuje

To znaczy, że dziewczyna pełniąca daną funkcję jest odpowiedzialna za dobre wykonanie swojej techniki, gdy ta jest używana: 

• nadzoruje jej wykonanie w zastępie.

Bycie odpowiedzialną za dobre wykonanie swojej techniki wcale nie oznacza, że wszystko musi zrobić sama! To bowiem także rozdawanie zadań (podział pracy) i nadzór nad ich wykonaniem. Kucharz wcale nie musi robić wszystkich posiłków sam, ale powinien tak zorganizować pracę w kuchni by posiłek był… dobry i na czas! Podobnie jest z wodzirejem w czasie przygotowania i podczas ogniska, liturgistą przed i podczas Mszy św., itp. Ale uwaga! Nadzorować to nie znaczy leżeć do góry brzuchem, podczas kiedy inni pracują!

• ma zadania, które musi wykonać osobiście.

Niektórych zadań dziewczyna sprawująca daną funkcję nie może zlecać komuś innemu. Spoczywają one tylko na jej barkach (patrz karty funkcji).

 

Opiekuje się sprzętem

Aby móc wykonywać swoje zadania, prawie każda funkcja potrzebuje sprzętu niezbędnego do realizacji danej techniki. Normalnym zatem jest, że to właśnie funkcyjna się nim opiekuje i przynosi go zawsze wtedy, kiedy jest potrzebny.

Np. sanitariuszka przynosi apteczkę, kucharka – sprzęt kuchenny, liturgistka – Pismo św, pionierka – sprzęt pionierski, etc.

Po obozie czy wyjeździe funkcyjna odpowiada za wyczyszczenie, konserwację, uzupełnienie i odpowiednie składowanie swojego sprzętu.

 

Rozdzielanie funkcji

 

Odbywa się na Radzie Zastępu. Po wspólnym ustaleniu listy potrzebnych funkcji. Następnie każdy wskazuje, jaką funkcję chciałby pełnić, biorąc pod uwagę swoje upodobania, jak również swoje zdolności.

Po wysłuchaniu wszystkich opinii, zastępowa decyduje o przyznaniu poszczególnych funkcji konkretnym osobom. Musi jednak pamiętać, żeby każdy otrzymał przynajmniej jedną.

 

Każdy powinien pełnić jakąś funkcję

 

Jest to bowiem nie tylko pożyteczne dla zastępu ale także dla każdej dziewczyny.

Funkcja jest rozwijająca. Dlatego każda osoba z zastępu powinna pełnić jakąś funkcję. Rozwija ona między innymi:

• poznanie – dziewczyna uczy się danej techniki
• umiejętność nauczania – przekazuje ją dalej
• umiejętność organizowania – animuje ją
• odpowiedzialność za powierzone dobra – opiekuje się sprzętem

Z reguły jedna osoba powinna pełnić maksymalnie dwie funkcje.

 

Dwie grupy funkcji

 Funkcje niezbędne

„Niezbędne”, czyli takie, które wprowadzają i animują techniki, które są niezbędne każdemu zastępowi, który chce się nazywać harcerskim: wodzirej, kucharka, topograf,  liturgistka, sanitariuszka, pionierka.

Pozostałe funkcje

Pozostałe, czyli takie które będą wynikały z planu pracy zastępu, tego co będzie robił na obozie letnim, jego ambicji, charakteru. Wśród nich będą takie, które będą często spotykane w wielu zastępach, np. mistrzyni węzłów, sygnalistkaa, tropicielka... oraz bardziej wymyślne: krzewicielka gimnastyki, dziennikarka, florystka, mistrzyni budowania igloo, mistrzyni konserwacji rowerów, krzewicielka śpiewu...

 

Funkcje „niezbędne” będą na ogół zawsze potrzebne zastępowi, a zatem będą trwały „wiecznie”. To nie znaczy, że przez cały rok musi ją pełnić ta sama dziewczyna – mogą ją np. pełnić dwie osoby po ½ roku każda. Możnaby się tu posłużyć takim śmiesznym przykładem, np.  pierwsza kucharka nauczy robienia pysznych sałatek, a druga pieczenia ciast w piecu. Nie zaleca się jednak, by okres pełnienia funkcji „niezbędnych” był krótszy niż 6 miesięcy. Powinien on trwać od 6 miesięcy do jednego roku.

Pozostałe funkcje będą na ogół trwały ograniczony czas, to jest według. potrzeby zastępu  (np. kilka miesięcy – aż do momentu gdy zastęp opanuje daną technikę, lub wykona dane zadanie – np. zbuduje igloo na zimowisku). Długość pełnienia funkcji zależy od potrzeb każdego zastępu. Niektóre zastępy mogą nawet zdecydować, że jakaś/jakieś funkcje „okresowe” muszą stać się „niezbędnymi”.

 

 

Funkcje „niezbędne”

Funkcja	Wdrażane i animowane techniki
Kucharka	Przyrządzanie posiłków na ogniu, rodzaje ognisk kuchennych, różne przepisy… Kolejne kucharki mogą uczyć nowych technik, np. pieczenie w piecu, gotowania na parze, kucharzenia bez garnków (np. w ramach nauki kuchni traperskiej), nowych przepisów: np. sałatek (zastęp stwierdził, że ma już dosyć mizerii i chce nauczyć się 6 nowych sałatek)…
Sanitariuszka	Pierwsza pomoc, ratownictwo, zasady bezpieczeństwa.
Wodzirejka	Ekspresja, przygotowanie wieczornych ognisk, śpiew
Topografka	Orientacja w terenie, azymuty, szkice…
Pionierka	Sztuka porządnego budowania, techniki pionierskie, obchodzenie się z narzędziami…
Liturgistka	Znajomość liturgii, uczestnictwo zastępu w Mszy Św, pieśni religijnych… Ale uwaga! Prowadzenie i animowanie modlitwy w zastępie jest zadaniem zastępowej ponieważ to ona jest „starszą siostrą oraz tą, którą Bóg wybrał na przewodniczkę i opiekunkę sióstr harcerek (z Modlitwy Zastępowej). To ona odpowiada za życie religijne zastępu.

 

A może zastęp potrzebuje jeszcze innych funkcji?

Znawczyni węzłów	Znajomość węzłów, posługiwanie się linami, zakładanie przepraw, małpich mostków…
Sygnalistka	Łączność: Morse, semafor…
Krzewicielka gimnastyki	Zastęp chce się nauczyć zdrowych ćwiczeń porannych, na rozgrzewkę, na odprężenie, na kręgosłup, nauczyć się prostych gier ruchowych
Krzewicielka…(sportu)	Np. krzewicielka lekkoatletyki, bo zastęp chce nareszcie wygrać olimpiadę na obozie
Krzewicielka śpiewu	Zastępowi słoń nadepnął na ucho, a bardzo chce się nauczyć porządnie śpiewać. Nie musi tego nauczać wodzirejka, (która może się okazać antytalentem w śpiewie), bo ona będzie uczyła podstawowych technik ekspresji. Krzewicielka śpiewu będzie nosiła tą samą odznakę, co wodzirej.
Redaktorka	Zastęp chce się nauczyć pisania raportów  (które trzeba wykonywać z biegów na stopnie, podczas eksplo, po rajdzie…)
Dziennikarka	Zastęp chce się nauczyć robić wywiady wśród ludzi, sposobów zdobywania informacji, różnych technik rejestrowania informacji (pod kątem przyszłego eksplo, które zastęp zamierza wygrać).
Ornitolog	Zastęp chce się dobrze poznać na ptakach.
Tropicielka	Zastęp chce się dobrze poznać na tropach zwierząt, na robieniu odlewów.
Botanik	Zastęp chce się dobrze poznać na roślinkach, jak się robi zielnik, na wykorzystaniu roślin do konsumpcji (ziółka, sałatki).
Garncarka	Zastęp chce się nauczyć tworzyć z gliny garnki, kubki, pamiątki…
Majster  rowerowy	Zastęp pojedzie podczas majówki na rajd rowerowy. Zastęp chce się nauczyć jak dbać o swoje rowery
Nawigatorka	Podczas obozu zastępy będą podróżować tratwami. Zastęp chce poznać zasady locji (nawigacji po rzece).
Narciarka biegowy	Zafascynowany dokonaniami polarników, zastęp chce wyjechać na zimowisko i zrobić rajd „wyprawa na biegun północny” na biegówkach.
Weterynarz	Na przyszłym obozie w Bieszczadach zastęp chce wykonać kilkudniowy rajd, podczas którego zbuduje solidny mostek nad jednym ze strumieni (bardzo się przyda pasterzom, bo stary się zarwał). Na ten rajd zastęp chce zabrać ze sobą osiołka, który będzie niósł ciężki sprzęt. Zastęp chce się nauczyć jak o niego dbać.
Architekt igloo	Zastęp chce na zimowisku zbudować igloo i spędzić w nim jedną noc.
itp…	…

 

Teoretycznie lista tych funkcji może być nieograniczona (a zatem ich nazw także).

Jedne funkcje mogą się pojawiać a inne znikać.

Oznaczenie funkcji naszywa się na mundur nad naszywką „Skauci Europy”.

Naszywkę funkcji wybiera się spośród istniejących odznak sprawności tak by pasowała do danej techniki. Niekiedy trudno będzie znaleźć coś dokładnie odpowiadającego, wówczas wybiera się oznaczenie zbliżone.

 

Jaką funkcję powinna pełnić zastępowa?

 

Zastępowa powinna przede wszystkim dobrze pełnić funkcję… zastępowej!

A dobrze pełnić tę funkcję to znaczy tak rozłożyć ciężar odpowiedzialności za zastęp, by każdy dźwigał na swoich barkach jakąś jego część. Jedynym sposobem na to jest rozdzielić funkcje i obowiązki (powierzyć odpowiedzialność), zaufać dziewczynom, że będą się przykładały i w razie potrzeby motywować/wspierać je w tym.

Nie należy jednak wyręczać dziewczyn w ich zadaniach.

W niektórych zastępach zastępowe mogą również chcieć pełnić jakąś funkcję lub/i obowiązek. Jest to oczywiście możliwe, ale trzeba wówczas zadać sobie pytanie, czy wypływa to z prawdziwej chęci służenia zastępowi, czy też z chęci wyręczenia dziewczyn lub braku zaufania do nich.  

 

OBOWIĄZKI

 

Dziewczyna pełni obowiązek w pojedynkę - to jej praca dla zastępu. Zatem bardzo rzadko rozdaje jakieś zadania. Jest to istotną różnicą w stosunku do funkcji. Oczywiście może kogoś poprosić czasem o pomoc, ale nie może tego zlecić, bo to jej zadanie! To ona sama się podjęła tego obowiązku.

Bez obowiązków byłby bałagan, ponieważ każdy zastęp potrzebuje ludzi, którzy będą opiekować się namiotem, kroniką, kasą, Skarbnicą, itp.

 

Dwie grupy obowiązków

 

Obowiązki, podobnie jak funkcje można podzielić na dwie kategorie:

• „Niezbędne”, czyli takie, które będą potrzebne każdemu zastępowi harcerskiemu: kronika, sprzęt zastępu, zaopatrzenie, finanse
• Pozostałe, czyli  zgodne z  potrzebami poszczególnych zastępów. Te można jeszcze podzielić na trwające cały rok, np.  klucz od harcówki, biblioteka, strona internetowa zastępu... i takie, które będą potrzebne tylko podczas obozu letniego np. drewno, woda,  łączność...

 

Jednak trzeba uważać by nie mnożyć niepotrzebnych obowiązków - wprowadzamy tylko takie, które są rzeczywiście potrzebne dla zastępu.

Jedna osoba może pełnić maksymalnie jeden obowiązek.

Obowiązek rzadko będzie prowadził do zdobycia sprawności, ale jeżeli dziewczyna dobrze pełniła swój obowiązek to powinno to być uwzględnione przy zaliczaniu jej prób na stopnie.

Nie naszywa się żadnych oznaczeń Obowiązku

Oto schemat, który pomoże lepiej zrozumieć różnicę pomiędzy funkcją a obowiązkiem:

 

FUNKCJA = WDRAŻANIE TECHNIKI + OSOBISTE DOSKONALENIE TECHNIKI + ANIMACJA TECHNIKI + OPIEKA NAD SPRZĘTEM

OBOWIĄZEK =                 -                                                            -                                                          -                         OPIEKA NAD ...

 

ZADANIA FUNKCJI I OBOWIĄZKÓW

 

Nie wystarczy powiedzieć: „od teraz jesteś sanitariuszką…, czy kucharką...” albo „od teraz masz obowiązek opieki nad sprzętem zastępu, albo nad kasą”  i zostawić dziewczynę żeby sobie sama radziła! Jest wtedy bowiem bardzo prawdopodobne, że nic nie zrobi... Zastępowa musi czuwać nad tym, by każda dziewczyna mogła się formować i doskonalić.

Dzięki temu:

• jakość nauczanej przez nią techniki będzie wysoka,
• będą lepiej wykonywać swoje zadania = wszystko nie będzie spoczywać na zastępowej
• będą lepiej wykonywać polecenia zastępowej
• zastęp będzie mógł przeżywać większą przygodę

Zastępowa powinna dokładnie każdej dziewczynie powiedzieć, jakie są jej zadania i jaki jest zakres jej odpowiedzialności.

W przypadku zarówno funkcji jak i obowiązku: którym  sprzętem ma się opiekować i co powinna przynosić na każde spotkanie zastępu.

Ponadto w przypadku funkcji:

• w jakiej techniki ma nauczyć zastęp,
• w jakie są sposoby doskonalenia się,
• w w których momentach życia zastępu ma animować daną technikę (np. kucharka podczas posiłków, pionierka podczas budowy…),
• w jakie są obowiązki których nie może zlecić nikomu innemu.